NESNE DEVAMLILIĞI

Nesne Devamlılığı Nedir?

Nesne devamlılığı, bebeklerin bir nesnenin görüş alanından kaybolduğunda bile var olmaya devam ettiğini anlamalarıdır. Piaget, bu becerinin doğumdan itibaren yavaş yavaş geliştiğini ve yaklaşık 18-24 ay civarında tam anlamıyla yerleştiğini öne sürer. Bu beceri, bebeğin zihinsel gelişimindeki temel yapı taşlarından biridir. Nesne devamlılığını kazanmak, bebeğin çevresiyle etkileşimini daha karmaşık bir düzeye taşır ve “zihinsel temsil” yeteneğini geliştirir.

Nesne Devamlılığı ve Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı

Jean Piaget’nin bilişsel gelişim kuramına göre, çocukların düşünme süreçleri yaşları ilerledikçe aşamalı olarak karmaşıklaşır. Piaget, bilişsel gelişimi dört ana aşamada inceler: Duyu-motor dönemi (0-2 yaş), İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş), Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş) ve Soyut İşlemler Dönemi (11 yaş ve üzeri).

Nesne devamlılığı, ilk aşama olan duyu-motor dönemde gelişmeye başlar. Bu dönemde bebek, çevresini duyuları ve hareketleri aracılığıyla tanır. Alt evreler olarak da bilinen duyu-motor dönemin her aşamasında, çocuk çevresini biraz daha karmaşık bir şekilde anlamaya başlar:

1. Refleksler Dönemi (0-1 ay): Bebek, dünyayı refleksler yoluyla tanımaya çalışır. Örneğin, dokunma refleksi ile emme veya yakalama gibi temel tepkiler verir.

2. Birincil Döngüsel Tepkiler (1-4 ay): Bebek, kendi bedeniyle ilgili basit tekrarlayıcı davranışlar sergiler, ancak çevresel nesnelerin devamlılığını henüz anlamaz.

3. İkincil Döngüsel Tepkiler (4-8 ay): Bebek, çevresindeki nesnelere ilgi göstermeye başlar. Bu dönemde nesne devamlılığı fikri oluşmaya başlasa da henüz tam gelişmemiştir.

4. Amaçlı Davranış ve Koordinasyon (8-12 ay): Bebek, nesneleri kısmen saklı olsa bile aramaya başlar, nesne devamlılığının gelişiminde kritik bir evredir.

5. Üçüncül Döngüsel Tepkiler (12-18 ay): Bebek, nesnelerin saklandığı yerleri keşfetmeye çalışır ve basit problemlere yaratıcı çözümler bulur.

6. Zihinsel Temsil Dönemi (18-24 ay): Bebek artık bir nesnenin görünür olmadığında da var olduğunu kavrar. Bu, nesne devamlılığının yerleştiği dönemdir ve bebeğin nesneyi zihninde temsil edebilme yeteneğine ulaşması anlamına gelir.

Nesne Devamlılığının Kazanılamaması: Olası Nedenler ve Sendromlar

Nesne devamlılığı becerisinin belirli bir süre içinde kazanılamaması, bazı gelişimsel durumların veya sendromların belirtisi olabilir. Bu durum, çocuğun bilişsel gelişiminde bazı farklılıkların veya gecikmelerin işareti olabilir:

1. Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD): Otizm spektrumundaki çocuklarda, nesne devamlılığı becerisinin gelişimi diğer çocuklardan farklı olabilir. Bu çocuklar, nesneler yerine kendileriyle veya belirli tekrarlayan davranışlarla daha fazla ilgilenebilirler. Göz teması kurmakta veya sosyal oyunlara katılmakta zorluk yaşadıkları için, nesne devamlılığını geliştirmeleri daha yavaş olabilir. Nesne devamlılığının tam olarak kazanılamaması, bazen otizmin erken belirtilerinden biri olarak kabul edilebilir.

2. Genel Gelişimsel Gecikme ve Zihinsel Yetersizlik: Bu çocuklarda bilişsel ve motor becerilerde gecikmeler görülebilir. Nesne devamlılığı gibi beceriler, zihinsel süreçlerdeki gecikmeden dolayı daha geç gelişir. Gelişimsel gecikme veya zihinsel yetersizliği olan çocuklar, nesneleri gözden kaybolduğunda var olmaya devam ettiklerini anlamakta zorlanabilirler.

3. Williams Sendromu: Williams sendromu, çocuklarda çeşitli bilişsel, sosyal ve motor becerilerde farklılıklar yaratan genetik bir durumdur. Williams sendromu olan çocuklar genellikle oldukça sosyal ve iletişime açık olsalar da bilişsel gelişimlerinde belirli alanlarda gecikmeler yaşanabilir. Bu çocuklar nesne devamlılığı gibi temel bilişsel becerileri daha geç kazanabilir.

Erken Müdahalenin Önemi

Nesne devamlılığı gibi bilişsel gelişim aşamalarının izlenmesi, çocuğun gelişiminde olası gecikmeleri veya sorunları tespit etmek için önemlidir. Eğer bir çocuk, yaşına göre beklenen nesne devamlılığı becerilerini kazanmamışsa, bu durum gelişimsel bir değerlendirme yapılmasını gerektirebilir. Çocuğun bilişsel gelişimiyle ilgili erken farkındalık, gerekli destek ve müdahaleleri sağlamak açısından kritik rol oynar.

UZMAN YONCA YİĞİT